
» آیت الله مشکینی
( به عبادت کنندگان گفته می شود ) پس حقّا که ( معبودهایتان ) شما را در آنچه می گویید تکذیب کردند ، پس نه قدرت دفع عذاب ( از خود ) دارید و نه یاری ( خود ) را ، و هر کس از شما ( در این جهان ) ستم کند ما او را ( در آخرت ) عذابی بزرگ می چشانیم.
» استاد الهی قمشهای
پس آن معبودان ، شما مشرکان را در آنچه گویید تکذیب کردند ( و در اثر آن به عذاب ما گرفتار شدید ) پس نه شما توانید آن عذاب را برطرف گردانید و نه یاری خود توانید کرد ، و هر کسی از شما بندگان ( با شرک آوردن ) ظلم و ستم نماید ما او را به عذابی بزرگ گرفتار می گردانیم.
» تفسیر المیزان - خلاصه
(فقد کذبوکم بماتقولون فما تستطیعون صرفا ولانصرا ومن یظلم منکم نذقه عذا باکبیرا):
(یه تحقیق خدایانتان شما را در آنچه در باره آنها می گویید تکذیب می کنند دیگر قدرت دفع عذاب از خود و یاری خود ندارید و هر کس از شما که مرتکب ظلم شرک گشته ، به او عذابی بزرگ می چشانیم )
یعنی با وجود اینکه شما این معبودها را ولی و آلهه خود گرفتید، اما آنها همه این معانی را تکذیب کردند و الوهیت و ولایت را از خود نفی نمودند، و آنچه را شمادرباره آنها می گفتید، که اینها قادر بر رفع سؤ از بندگان و یاری کردن ایشان هستند، همه را تکذیب کردند، پس شما بت پرستان دیگر چه می توانید بکنید، نه می توانید بواسطه این عبادت عذاب را از خود برانید و نه به سبب آن معبودها قادر بر یاری خود هستید. البته این در صورتی است که مطابق قرائت عاصم (تستطیعون ) خوانده شود، اما مطابق قرائت سایر قراء آیه به نحو (یستطیعون ) تلاوت شده و این معنا با سیاق سازگارتر است که دراین صورت معنا چنین خواهد بود که این معبودها شما را تکذیب کردند و به هیچ وجه قادر بر رفع عذاب و یاری شما نیستند. به هر صورت در آخر می فرماید، حکم الهی چنان است که هر کس مرتکب ظلم ومعصیت ـ خصوصا شرک ـ شود، او را به عذابی بزرگ مبتلا می کنیم و این حکم نفوذ وجریانی دارد که هیچ چیز نمی تواند مانع آن شود.
» اطیب البیان
فَقَد کَذَّبُوکُم بِما تَقُولُونَ فَما تَستَطِیعُونَ صَرفاً وَ لا نَصراً وَ مَن یَظلِم مِنکُم نُذِقهُ عَذاباً کَبِیراً «19»
خطاب به مشرکین است خداوند میفرماید دیدید و شنیدید که اینکه آلهه شما شما را تکذیب کردند به آنچه در حق آنها میگفتید که اینها آلهه هستند یس بعد از اینکه تکذیب دیگر استطاعت ندارید صرف عذاب از خود کنید و ناصر و معینی ندارید که شما را یاری کند.
(فَقَد کَذَّبُوکُم) فقط منشأ شرک شما همان تقلید آباء و عناد و عصبیت و کبر و نخوت و سواد قلب و متاع دنیوی و و و،.، بوده.
(بِما تَقُولُونَ) که میگفتید (هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِندَ اللّهِ) یونس آیه 19.
و میگفتید هر فحشاء و منکری که مرتکب میشدید (وَجَدنا عَلَیها آباءَنا وَ اللّهُ أَمَرَنا بِها) اعراف آیه 27).
(فَما تَستَطِیعُونَ صَرفاً) که عذاب را از خود صرف و دفع کنید (وَ لا نَصراً)
خود را یاری کنید یا ناصری پیدا کنید.
وَ مَن یَظلِم مِنکُم نُذِقهُ عَذاباً کَبِیراً کسی که ظلم کند از شما مشرکین میچشانیم او را عذاب بزرگی.
(وَ مَن یَظلِم) گفتند مفسرین که مراد ظلم بنفس است که شرک و کفر و فساد اخلاق و افعال فحشاء است لکن اینکه ظلم به نفس اختصاص به بعض مشرکین ندارد تماما ظالم به نفس بودند و مراد از ظلم هم شرک نیست که میفرماید:
(إِنَّ الشِّرکَ لَظُلمٌ عَظِیمٌ) لقمان آیه 12 زیرا تماما مشرک بودند بلکه مراد ظلم به غیر است چون مشرکین دو دسته بودند.
یک دسته فقط شرک و معاصی و فحشاء و اخلاق فاسده داشتند، ولی با دیگران کاری نداشتند.
ولی یک دسته دیگر در مقام اذیت بانبیاء و مؤمنین بر آمدند و کردند آنچه کردند پیغمبر اسلام را آن قدر اذیت کردند که فرمود:
(ما اوذی نبی مثل ما اوذیت)
تا در مکه بود خاکروبه و شکمبه شتر بر سرش میریختند سنگ بقدمهای مبارکش میزدند. عبا بگردنش فشار دادند، سه سال در شعب ابی طالب بسر برد طومار نوشتند باو و اصحابش چیز نفروشند اطراف خانه او را محاصره کردند که او را به قتل رسانند، پس از هجرت چه جنگها در بدر و حنین واحد به پا کردند، با انبیاء سلف چه کردند. البته علاوه بر عقوبت شرک و فساد اخلاق و اعمال قبیحه عقوبت ظلم را هم دارند که خدا بفرماید:
(و عزتی و جلالی لا یجوزنی ظلم ظالم)
و در خبر است که سه قسمتفرموده ظلم را
(ظلم لا یغفر و ظلم یغفر و ظلم لا یدع)
اما ظلمی که لا یغفر است شرک است که میفرماید:
(إِنَّ اللّهَ لا یَغفِرُ أَن یُشرَکَ بِهِ) نساء آیه 51 و اما ظلمی که قابل مغفرت است ظلم به نفس است که در همین آیه سوره نساء میفرماید: (وَ یَغفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَن یَشاءُ) و اما ظلمی که گذشت نمیکند ظلم به غیر است (نُذِقهُ عَذاباً کَبِیراً) که از جمیع عذابها بزرگتر است، و از اینکه جمله استفاده میشود که اینکه عذاب کبیر برای ظلم آنها بوده نه برای شرک و کفر و سایر معاصی، و مناط بدست میآید که خداوند با ظالمین بآل عصمت و طهارت چه میکند از اولین و آخرین (لعن اللّه عدو آل محمّد من الاولین و الآخرین و عذبهم عذابا الیما).