» تفسیر المیزان - خلاصه

(وتوکل علی الحی الذی لا یموت وسبح بحمده وکفی به بذنوب عباده خبیرا):

سوره مبارکه الفرقان  ✍ آیه ۵۸

(و بر آن زنده ای توکل نما که مرگ ندارد و به ستایش او تسبیح گوی و آگاه بودن او از گناهان بندگان کافی است )

حال که رسولخدا در امر مردم مسئولیتی جز بشارت و انذار ندارد و هیچ مزدی ازآنها نمی خواهد و مردم نیز در امر ایمان کمال اختیار را دارند، اینک به پیامبر دستورمی دهد که خدا را در کار ایشان وکیل بگیرد تا خدا هر گونه بخواهد درباره آنان حکم کند، چون او وکیل بر همه موجودات است و زنده ای است که هرگز نمی میرد و چیزی ازاو فوت نمی شود پس تنها اوست که می تواند وکیل باشد و آنگاه به پیامبر دستور می دهدکه خدای را از عجز و جهل و هر چیزی که لایق ساحت قدس او نیست منزه بدارد، و اورا ثنای جمیل بگوید و بداند که اگر خداوند به کفار مهلت داده ، از سر عجز و زبونی و یابه جهت جهل به گناهان آنها نبوده و اگر هم آنها را به جرم گناهانشان به عذاب و هلاکت مبتلا نموده به جهت حکمتی بوده ، لذا خداوند در هر حال سزاوار تسبیح و ستایش است .

و عبارت آخری دلالت بر توحید خداوند در فعل و صفات می نماید، یعنی فقطاوست که وکیل و متصرف در امور بندگان خویش است و فقط اوست که نسبت به گناهان بندگانش آگاهی دارد و تنها اوست که درباره آنان حکم می کند، بدون اینکه احتیاج به کسی داشته باشد که او را در عمل یا حکمش یاری دهد.

1) خاوری : با توجه به معنی ایه و منظور سوره ، انگاه که جاهلان غیر خدا را به عبودیت گرفته و بقول خودشان شفیع نزد خالق و یا به قصد تقرب مجسمه مردگانی از بزرگان و پیشینیان خود را میپرستیدند . و به جاى او خدایانى براى خود گرفته‏ اند که چیزى را خلق نمى کنند و خود خلق شده‏ اند و براى خود نه زیانى را در اختیار دارند و نه سودى (دفع ضرر و پیروزی و یا نجات از مرگ ) را و نه مرگى را در اختیار دارند و نه حیاتى و نه رستاخیزى را ، مکررا هشدار میدهد که زنده ابدی را بپرستید و به غیر او اویزان نشوید که همهگان در جهانی دیگر (که چگونگیی ان برهمگان پوشیده است)منتظر روز رستاخیزند تا به اعمال هریک رسیدگی شود و نیکان را به بهشت و مشرکینو کافرینو ظالمینو فاسقین را به جهنم که بسیار بسیار بد جایگاهی است داخل کند.
حضرت مولانا در تشبیه این ایه چه زیبا گفت :

علمی که ترا گره گشاید به طلب

زان پیش که از تو جان برآید به طلب

آن نیست که هست مینماید بگذار

آن هست که نیست مینماید به طلب

● مرضيه علمدار .ب - تفسیر نور استاد خرمدل

‏و بر خداوندی تکیه کن که همیشه زنده است و هرگز نمی‌میرد ، و حمد و ثنای او را به جای آور ( و بدان تو عهده دار ایمان یا کفر مردمان نیستی و خدا همگان را می‌پاید ) و همین کافی است که خداوند از گناهان بندگانش آگاه است ( و هیچ گونه گناهی از دید او مخفی نمی‌ماند ) .‏

» جناب آقای صفوی (بر اساس المیزان)

و بر آن خدای زنده که نمی میرد توکّل کن و او را همراه با ستایش وی ، از ناتوانی و بی دانشی و دیگر کاستی ها منزّه شمار ، و همین بس که او به گناهان بندگانش آگاه است .