«هرچه بگندد نمکش می زنند»، از سفارش‌های پیامبر(ص) به اباذر

خلاصه پرسش

«هرچه بگندد نمکش می‌زنند/ وای به روزی که بگندد نمک!» آیا این شعر معروف، برگرفته از سخن پیامبر اسلام(ص) است؟!

پاسخ اجمالی

گزارش شده است که پیامبر(ص) در سخنی طولانی با جناب اباذر، واقعیت‌هایی را با ایشان در میان گذاشت و توصیه‌هایی را به ایشان فرمود. در فرازی از این سخنان آمده است:

«... یَا أَبَا ذَرٍّ، اعْلَمْ أَنَّ کُلَّ شَیْ‏ءٍ إِذَا فَسَدَ فَالْمِلْحُ دَوَاؤُهُ، فَإِذَا فَسَدَ الْمِلْحُ فَلَیْسَ لَهُ دَوَاء...»؛[1]

ای اباذر! هر چیز فاسدشدنی را با نمک‌اندود کردن نگه‌می‌دارند، ولى اگر روزی نمک فاسد شود دیگر چاره و دوایى ندارد!

بر این اساس، شعر معروف

«هرچه بگندد نمکش می‌زنند/ وای به روزی که بگندد نمک»،

را می‌توان برگرفته و ترجمه‌ای‌ از این سخن پیامبر(ص) دانست که به صورت شعر و ضرب المثل در آمده است.

در حقیقت این سخن بیانگر و ناظر به یک واقعیت مهم اجتماعی است و آن این‌ است که فاجعه زمانی رخ می‌دهد که یک مصلح اجتماعی از هر قشر و طبقه‌ای که باشد، خودش تبدیل به یک عنصر فاسد شود!

این‌جا است که دیگر هم اصلاح او و هم نجات جامعه بسیار سخت و دشوار -و یا در مواردی، غیر ممکن- خواهد شد.

گفتنی است که شعر معروف مولوی در مثنوی:

«از قضا سرکنگبین صفرا فزود»،[2] هم می‌تواند اشاره به همین روایت باشد. یعنی گاه پیش می‌آید فردی که وظیفه‌اش هدایت و اصلاح‌گری است، با رفتار و کردار خویش به رواج و گسترش فساد در جامعه دامن می‌زند! و این همان خطری است که پیامبر(ص) در نصایح خود به اباذر و تمام پیروانش هشدار می‌دهد!

سخن امام علی(ع): «رُبَّما کانَ الدَّواءُ داءً، و...»؛[3] (چه بسا که دارو بر درد افزاید)، هم تعبیر دیگری از همین موضوع است.

[1]. شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، الامالی، ص 533، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.

[2]. مولوی، مثنوی معنوی، دفتر اول، بخش 2.

[3]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 402، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.

ریشه فساد در ایران از کجاست

مغازه‌دار‌ محل، هر روز، صبح زود ماشین سمندش را در پیاده رو پارک میکند، مردم مجبورند از گوشه خیابان رد شوند.

به گزارش “همدلی‌زنجان”؛ سوپرمارکتی، نصف بیشتر اجناس مغازه اش را بیرون چیده، راه برای رفت و آمد سخت است. کارمند اداره، وسط ساعت کاری یا صبحانه میل میکند، یا به ناهار و نماز میرود و یا همزمان با مراجعه ارباب رجوع کانالهای تلگرام و اینستاگرامش را چک میکند.

بساز بفروش، تا چشم صاحبان آپارتمان را دور میبیند، لوله‌ها و کابینت را از جنس چینی نامرغوب میزند در حالی که پولش را پیشتر گرفته است. کارمند بانک، از وسط جمعیتی که همه در نوبت هستند به فلان آشنای خود اشاره میزند تا فیش را خارج از نوبت بیاورد تا کارش راه بیوفتد!

استاد دانشگاه، هر جلسه بیست دقیقه دیر میاد و قبل از اتمام ساعت، کلاس را تمام میکند جالب‌تر اینکه مقالات پژوهشی دانشجویان را به نام خودش چاپ میکند. دانشجو پول میدهد، تحقیق و پایان نامه را کپی شده میخرد و تحویل دانشگاه میدهد تا صاحب مدرک شود.

پزشک، بیمار را در بیمارستان درمان نمی‌کند تا در مطب خصوصی به او مراجعه کند و یا به همکار دیگر خود پاس میدهد تا بیمار جیب خالی از درمانگاه خارج شود.

همه اینها شب وقتی به خانه می آیند، هنگامی که شبکه های اجتماعی را باز میکنند از فساد، رانت، بی عدالتی، تبعیض و گرانی سخن میگویند و در اینستاگرام و تلگرام و فیس بوک پست‌های روشنفکری را لایک میکنند.

همه هم در ستایش از نظم و قانونمداری در اروپا و آمریکا یک خاطره دارند اما وقتی نوبت خودشان میرسد، آن میکنند که میخواهند.

جامعه با من و تو، ما میشود، قبل از دیگران به خودمان برسیم.